Dernek Başkanımız Canan Cürgen, Notre Dame de Paris’in yanması üzerine yazdı…
Gördüğümüz Şeyden Ancak Dehşet Duyabiliriz*
Fransa sosyo-kültürel tarihinin ikonik yapılarından biri ve Dünya Mirasının bir parçası olan Cathédrale Notre Dame de Paris, 15 Nisan 2019 Pazartesi günü yanmaya başladı ve uluslararası haber ajansların tarafından servis edilen bu haber tüm dünyayı sarstı.
Ortaçağ Gotik mimarisinin eşsiz bir örneği olarak kabul edilen katedralin yapımı, 1163 yılında Kral VII. Louis döneminde başladı ve 1345’te tamamlandı. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Katedral 130 metre genişliğinde, 37 şapel ve 75 dev sütundan oluşuyor. Yapı, Fransız Devrimi sırasında 1790’larda ciddi hasar gördü ve ihmal edildi. Ta ki Victor Hugo, dünya edebiyat tarihine damga vuran Notre Dame’ın Kamburu’nu kaleme alana kadar.
Dünya edebiyatının en önemli isimlerinden Victor Hugo’nun 1831 yılında, Notre Dame Katedrali’ni merkeze alarak yazdığı “Notre Dame’ın Kamburu” adlı eser ile dikkatler yeniden yapıya çevirildi ve 1864 yılında yirmi üç yıl sürecek bir restorasyon sürecine girildi. XIII. yüzyılda geçirdiği ilk büyük yangından sonra Katedral 1230 ile 1240 yılları arasında restore edildi.
800 Yıllık bir kültür varlığı, gotik mimarinin dünya çapındaki simge yapılarından biri olan Katedral, restorasyon çalışmaları sırasında çıkan ve nedeni henüz tam olarak açıklanmayan bir yangınla büyük hasar gördü. Yapının XII. yüzyıldan beri ayakta olan ahşap konstrüksiyonu tamamen yanarken, yangından üç gün önce bakım için Katedralin kulelerinden sökülen 12 Havari’yi temsil eden bronz heykeller ise yangına yol açtığı sanılan restorasyon çalışması nedeniyle geçen hafta vinçlerle bir başka yere götürülmüştü ve bu sayede zarar görmemiş oldu.
Yalnızca yapının kendisi değil, içinde bulunan sanat eserleri ve pek çok orijinal mobilyanın da zarar gördüğü, haber ajanslarının servis ettiği bilgiler arasında yer alıyor. Kurtarılan ya da hasar görmediği açıklanan eserler:
- Hıristiyanların Katedral’deki en değerli kutsal parçalardan biri olduğuna inandığı ‘Dikenli Taç’ kurtarıldı. Dikenleri dünyada farklı Katolik kiliselerine gönderilen, kendisi Notre Dame’da sergilenen tacın, çarmıha gerilmeden önce İsa Peygamber’in başına takıldığına inanılıyor. Kudüs’ten getirilen taç, 13’üncü yüzyılda Kral 14’ncü Louis’ye verilmişti.
- Katedralin karakteristik unsurlarından ve Gotik dönemin en iyi örneklerinden sayılan 800 yıllık gül pencerelerden biri. 21 metre yüksekliğindeki 1268 tarihli Kuzey Gül Penceresi’nin meşhur vitrayları isle simsiyah olsa da, yerli yerinde duruyor.
- Aziz ilan edilen tek Fransız Kralı olarak Louise’nin giydiği, “Aziz Louise’nin tüniği’ olarak anılan keten giysi kurtarılanlar arasında.
- İsa’nın çarmıhtan indirilişini tasvir eden heykel.
- Bazı boruları Ortaçağ’dan kalan, katedralin en önemli sembollerinden ve çanları ile birlikte ‘sesi’ sayılan Büyük Kilise Orgu’nun ne kadarının kurtarıldığı bilinmiyor. 8 bin borulu org ilk olarak 1403 yılında yapılmış, sonuncusu 2013’te olmak üzere çok sayıda restorasyondan geçmişti. Bazı parçaları Ortaçağ’dan kalmaydı.
- Notre Dame Katedrali’nin 10 çanından en meşhurlarını barındıran güney ve kuzey kule yangında ayakta kaldı. Bu sayede çanların, özellikle de güney kulede bulunan Emmanuel isimli 600 yıllık çanın zarar görmediği sanılıyor.
- ‘Notre Dame de Paris’ adıyla bilinen, 14’üncü yüzyılda yapılıp katedrale 1818’de getirilen ‘Madonna ve Çocuk Heykeli’ hakkında henüz açıklama yapılmadı.
- Katedral’deki meşhur Aziz Denis Heykeli ile Aziz Thomas Aquinas’ın tablosunun başına ne geldiği şu an için bilinmiyor.
Yangının hemen ardından çeşitli kampanyalarla restorasyon için fonlama çalışmaları başladı. Pekçok ülkeden ziyaretçilerin de destek olduğu kampanyalara katkı kişisel ve kurumsal düzeylerde devam ediyor. Birleşmiş Milletler, Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Katedrali’in restorasyonuna destek vereceğini açıkladı.
Müzeler, anıt yapılar, sit alanları ve sanat merkezleri gibi kültür kurumlarının, doğal ya da insan kaynaklı afetlere maruz kalma riski ile yaşadığı hepimizin bildiği bir gerçek. Notre Dame Kadetrali’nden geriye doğru gidersek; Brezilya Müzesi yangını, Ortadoğu’da savaşlar sonucunda meydana gelen yağma ve vandalizm ile yok olan dünya mirası, sular altında kalan Hasankeyf ve niceleri…
Dünya mirasını oluşturan insanlığın ortak kültür varlıklarını korumak için başvurduğumuz yöntemleri gözden geçirmek elzem. Kaynağı biz insanların ihmal ve hataları ya da doğal afetler olsun, artık çok daha fazla risk var. Kültür varlıklarının korunmasında her tür kurumdaki her kademeden yönetici, uzman, sorumlu ve diğer karar alıcıların önleyici koruma uygulamalarına ivedilikle eğilmesi, bu alanda yapılan akademik çalışmaların sahada karşılık bulması için gerekli işbirliklerine alan açması şart.
Eskimiş bir elektrik kablosundan, yalıtımı yapılmamış zeminden, çatlamış bir su borusundan, çalışayan havanlandırma ve yangın söndürme tertibatından ya da tıkanmış bir kanaldan yani son derece sıradan ama bir o kadar da tehlikeli bir noktadan başlıyor felaket. Öngörü ve planlama ise hayat kurtarıyor.
İnsanlığın ortak belleği yanıyor, yıkılıyor, yok ediliyor. Peki nasıl hatırlayacağız? Artık var olmayan bu mekânlar giderek hafızalardan da silindikçe bu belleği nasıl aktaracağız? Aktaramazsak uygarlık nasıl var olacak? İşte tam da bu nedenle öngörülü ve planlı olmak zorundayız. Bu vesileyle, Derneğimizin 2015 yılında Türkçe’ye çevirip yayınladığı, Müzeler İçin Acil Durum Prosedürleri El Kitabı’nı bir kez daha dikkatle okumanızı tavsiye ediyorum.
*Fransız tarihçi ve yazar Camille Pascal’ın Notre Dame yangını ardından söylediği şu cümle son derece dikkat çekici: “Katedral 800 yıldır Paris’e nezaret ediyordu. Yüzyıllar boyunca sevinçli ya da talihsiz olaylar Notre Dame’ın çanlarınca duyuruldu. Gördüğümüz şeyden ancak dehşet duyabiliriz.”
Şimdilerde çalan Notre Dame de Paris Katedrali’nin değil, yüzyüze olduğumuz tehlikenin çanları!
Fotoğraf: Cristophe Petit Tesson
Fotoğraf: Cristophe Petit Tesson
Canan Cürgen
MMKD YK Başkanı
Kaynaklar:
İlk Yorumu Siz Yapın